Oorspronkelijkheid. Het is een term die de laatste weken meermaals op onze redactie te horen valt. Hoe maken we een overzicht van wat muzikaal écht voor ons van belang was in 2021, zonder te vervallen in al te cynische bespiegelingen over de sector anno 2021, en zonder louter terug te vallen op de inhoud van artikels die eerder verschenen bij ons? Doen we überhaupt mee aan de hausse in eindejaarslijsten? En hoe kunnen we méér doen dan ons louter betrekken op het muzikale? De sprekende, uiterst rebelse conclusie voortvloeiend uit de open debatcultuur op de redactie is dat we ook dit jaar graag meesurfen op de #savechristmas-vibes, en wel zes artikels – of zeg maar de 10 Minute Taylor’s Version van een normaal artikel – lang. Bereid je voor op een mix van ontgoochelingen en ontdekkingen, op Coco Jr. en de kruising tussen muziek en strafrecht, op regenachtige dinsdagen in Glasgow en een portie vikingmetal. Kortom: de #SR50 is helemaal terug. Avanti!
50. Luisteren naar Taylor Swift en girl in red eerder verplicht dan vaccinatie
Terwijl er op regeringsniveau nog twijfel bestaat over de verplichting in de zorgsector, is het voor de rest van de bevolking al maanden duidelijk: niet naar Taylor Swift of girl in red luisteren was in 2021 geen optie. Bij sociaal verplicht luisteren is het stramien meestal eenvoudig: enkele influencers pluggen een album als zijnde ‘onmisbaar’ of zelfs ‘revolutionair’ en als bij voorkeur te beluisteren met tranen in de ogen. Hun volgers doen wat ze graag en goed doen, namelijk volgen. Sociale media ontploffen, statistieken op streamingplatformen ook, de eerste vijfsterrenrecensies lopen binnen, die ene, fundamenteel cynische recensie ook. En oh, wat draagt de artiest in kwestie trouwens leuke kleren! Vice belt, Vogue belt, enfin, u kent het wel.
En waarvoor? Als er al een lijn is, is het die van een (artistieke) identiteitscrisis. Ofwel breekt de artiest met een stijl (Swift op ‘Folklore’ en ‘evermore’), ofwel spreekt de artiest hoofdzakelijk tot een minderheidsgroep over die minderheidsgroep (girl in red). Hoe dan ook is de muziek ondergeschikt aan het ‘idee’ erachter. Dat Taylor Swift met Aaron ‘hoezo even stoppen?’ Dessner werkt en Bon Iver optrommelt voor een hilarische versie van ‘exile’ is fijn voor haar, maar geen artistieke gamechanger. Dat girl in red (op legitieme wijze) over het gevecht met heteronormativiteit zingt, is dat ook niet. Wat dan wel het verschil maakt? Dat een blik influencers laaiend enthousiast doet over de artiest in kwestie, en werkelijk élke eigen emotie projecteert op het verhaal van die artiest. Het badwater is wel echt te warm? Dat is klote, maar minder erg met een streepje Tay Tay.
En het ergste? Aan zulk gecoördineerd enthousiasme kan u helemaal niets doen. U moet en u zal luisteren. En u luistert. U luistert naar ‘Serotonin’. Is dat ook geen romantitel van Houellebecq? Eigenlijk is het best nog wel goed, zeker de twintigste keer. Misschien toch maar eens die plaat aanscha- ziet u wel dat het werkt?
49. Bolis Pupul treedt eindelijk naar voren
Voor de luisteraars en liefhebbers van Charlotte Adigéry (dus: Charlotte Adigéry en WWWATER) al langer een feit, maar nu ook voor anderen voldongen: Boris Zeebroeks alter ego Bolis Pupul krijgt definitief vorm. Helemaal nieuw is dat niet: in 2016 en 2017 waren er twee EP’s met telkens twee nummers, waaronder ‘Wèi?’, dat dit jaar een plaats kreeg op het verzamelalbum ‘Foundations’ van DEEWEE, het label van de broers Dewaele waar Adigéry, Pupul, maar dit jaar onder meer ook Movulango, Asa Moto en voormalig Klaxons-frontman James Righton muziek op uitbrachten. Stephen Dewaele introduceerde hem begin dit jaar als een “muzikaal genie en hele lieve man”, toen Pupul voor het eerst live optrad in het kader van #ikluisterbelgisch; eind oktober volgde een nieuwe performance video, dit keer voor DEEWEE TEEVEE.
Als Boris Zeebroek kenden we hem al van Hong Kong Dong, The Germans en het voor de film ‘Belgica’ in het leven geroepen The Shitz, maar met de nieuwe alias lijkt ook een nieuwe muzikale weg te zijn ingeslagen. In ieder geval: wat intern steeds een samenwerking bleek te zijn, wordt nu naar buiten gebracht als nieuwe groep, en voor de ogen van opvallend grote kanalen als NME en Pitchfork brengen Adigéry en Pupul dus hun debuutplaat uit. Interessant is dat onze Amerikaanse concullega’s aandacht hechten aan een bron van inspiratie voor het opkomende album ‘Topical Dancer’, met name ‘Why I’m No Longer Talking to White People About Race’ van Reni Eddo-Lodge. Met single ‘Blenda’ resulteerde dat in een pijnlijk contrast tussen wat pop candy genoemd wordt enerzijds, en existentialistische teksten over het koloniaal verleden en postkoloniaal heden anderzijds. Maar de taal of het medium van die boodschap is popmuziek, “so,” aldus Adigéry, “you’re welcome to dance to it”. We zijn benieuwd hoe dat zal klinken op nummers als pakweg ‘Reappropriate’ of ‘Ceci n’est pas un cliché’. Antwoord in maart 2022.
48. Het jaar van Aïda Gabriëls
In één lijn van Oscar Wilde naar dé Belgische doorbraak van het jaar? Het kan in 2021 zomaar gebeuren, zo blijkt. Met ‘Dance of the Seven Veils‘, een voorstelling die afasie in de hand werkt, werd een nieuw tijdperk in de podiumkunsten definitief ingeluid. De Bijbelse Salomé danst nog steeds, dat zeker, maar is niet meer de bezwerende prinses van dienst. Ontdaan van de male gaze, en vooral van de kruiperigheid die aan de originele toon ten grondslag ligt, wordt de dans een extase die moet bevrijden zonder je happy-go-lucky naar huis te sturen. Wie had ook anders durven verwachten met onder meer Colin H. Van Eeckhout als creatief partner?
Aïda Gabriëls, die nog door een verrekijker richting de 30 kijkt, komt niet uit het niets. Al jarenlang verjaagt ze met Oester – een platform voor transdisciplinaire performances dat verder bestaat uit Tessa Vannieuwenhuyze en Ylona Supèr – aristotelische horror vacui op haar eigen manier. En in 2021 is het ‘plots’ naast met ‘Dance of the Seven Veils’ ook met ‘VACUUM’ raak. ‘VACUUM’ zet in op de ervaring, maar is geen loutere ervaringskunst. Het is namelijk exact wat Louis Van Gaal bedoelde toen hij zei ‘dat hij de bus gemaakt had’: totaalkunst. De performance draait een hyperabstractie van gevoelspatronen door de gehaktmolen en schiet het resultaat met een lasergun het publiek in. Of zoiets. Aïda Gabriëls is het hier en nu. Brace Yourselves.
47. Lindsey Jordan (Forever)
In de categorie ‘onverwacht gegrepen worden’ kan de eerste kennismaking met ‘Pristine’ (van op het rücksichtsloze ‘Lush’) tellen. Het is het geluid van de ondraaglijke lichtheid van het jeugdige bestaan: “It just feels like/The same party every weekend“. We hebben nooit helemaal begrepen waarom, maar Lindsey Jordan heeft de onweerstaanbare gewoonte om uitzichtloosheid vorm te geven en binnen te lepelen tot je het ook echt gelooft. En ook op ‘Valentine’, de gebalanceerde tweede van Snail Mail, is die trefzekerheid opvallend. Single ‘Ben Franklin’ is een uitstekend voorbeeld van hoe een eenvoudige gitaarriff voor een kentering zonder weerga kan zorgen. Het is een zachte incisie die, ondersteund door een onopvallende baslijn, de bloeddruppels als wonderlijke stigmata doet voelen. “Sucker for the pain, huh, honey?“
Het enige (grote) manco in Jordans project is het live-aspect. De vertaling van de vaak briljante studioversies voelt live geforceerd en véél te traag. En dat mag u letterlijk nemen: het is een soort apathische drive die Jordan lijkt te bedwelmen, en zo meer dan eens haar band in de prak rijdt. Dat het niet zo hoeft te zijn, bewijzen opnames van haar vroege soloshows, die wél snedig zijn. Wordt Jordan in 2022 een volwaardig live-fenomeen? Door een operatie aan haar stembanden zal het bewijs later dan verwacht geleverd moeten worden. Maar in tussentijd volstaat ‘Valentine’ ruimschoots als zoethouder, want het is opnieuw een triomf geworden, en we weten nog steeds niet echt waarom. Maar wie durft in deze tijden nog te beweren dat ‘weten’ essentieel is?
46. Madou is meer dan een metrohalte
Er valt véél te zeggen over de zin en onzin van quota in muziek, en al zeker over die van Nederlandstalige muziek in het Belgische radiolandschap. Dergelijk betoog spaart ondergetekende echter voor zijn familieleden – de ogen vermoeid naar de hemel gericht – aan de kerstdis. Een neveneffect van zo’n beleid is echter wel dat wie in het begin van 2021 op goddeloze uren over Belgische wegen reed een érg aangename verrassing te beurt viel: zo kon men in alle stilte kennis maken met ‘Ronquières’, de single die het nieuwe begin van Madou aankondigt.
Akkoord, in Zweden hebben ze dit jaar óók een opmerkelijke comeback gezien, maar die van de uit Mortsel afkomstige Vera Coomans & co doet onze harten toch net iets sneller slaan, hoewel hun periode van afwezigheid vreemd genoeg niet erg verschilt van die van de Zweedse collega’s. Die lange winterslaap heeft ook als gevolg gehad dat een hele generatie Madou aan zich voorbij heeft moeten laten gaan, en zich nu terug kan vergapen aan de ingrediënten die de band in zijn eerste leven zo controversieel en boeiend maakten.
Jan Devos, tevens de echtgenoot van Vera Coomans, neemt de teksten voor zijn rekening. Daarin kaart hij topics aan waar men nu een schouderklopje voor krijgt wanneer je er als artiest de spotlight op zet. Vier decennia geleden deden diens lyrics over huiselijk geweld en verkrachting echter vooral de wenkbrauwen fronsen. Zo kwam Madou nooit écht uit de startblokken, al wist single ‘Witte Nachten’ inmiddels wél een kleine cultstatus te vergaren.
Ik heb het overal gedaan, maar nooit in een gracht en nooit in de regen
Madou – Het doet geen pijn
Uiteraard is er ook Coomans zélf. In de aankondigingen voor hun tour dit jaar werd zelfs even de vergelijking gemaakt met Beth Gibbons. Op de redactie hebben wij mevrouw Gibbons bijzonder hoog zitten, en is het een groot compliment voor Coomans dat we die vergelijking niet helemaal van de pot gerukt vinden. Op hun comebackplaat ‘Is er iets?’ kan men niet om haar klasse heen: straf hoe ze dergelijke thema’s en verhalen met zoveel precisie en gevoel weet te brengen. Op de avant-pop van Madou is het schipperen tussen huivering en genot.
Ook weer van de partij: Wiet Van De Leest en diens heerlijke melodieën. Hij wist destijds samen met Coomans al furore te maken met Rum, maar vond met Madou een nieuwe uitlaatklep. In de reïncarnatie van Madou horen we ook diens zoon (Louis) alsook die van Coomans & Devos (Thomas). Die laatste kennen we onder andere van Tommigun en Rumplestitchkin.
Het meest straffe aan dit weerzien? Hoe fris ‘Is Er Iets?’ klinkt ondanks de thematiek en lange afwezigheid. Dat Madou na 40 jaar niet langer een obscuur belpop-weetje is en in 2021 wél de erkenning krijgt die het verdient, is dan ook iets wat we met veel plezier van dit jaar onthouden.
45. Senyawa gaat voor radicaal anders
“Pragmatisch idealisme hoeft niet altijd het oxymoron in zich te dragen die op het eerste zicht in je gezicht fluimt“, schreven we in maart nog over de distributiewijze die Senyawa, het iconische duo uit Yogyakarta, voor hun bijzonder sterke album ‘Alkisah’ in de markt zet. Via een openbare oproep werden labels gevraagd om een deeltje van de afzetmarkt te dekken, elk met eigen artwork en een eigen promostrategie, maar vooral ook met de mogelijkheid om regiospecifieke remixes en deluxe versies uit te brengen. Decentralisatie in de praktijk dus.
Wat een logistieke hel leek te worden, werd een wereldwijd gedragen project waarop maar liefst 44 labels met zeer verscheiden achtergrond intekenden, als was het een fel begeerde overheidsopdracht. Het resultaat is een gesmaakte regionale ‘exclusivisering’ van het album. En met ‘Membaladakan Keselamatan’ gaat Senyawa nog verder: een release via een zelf ontwikkelde app (en oké, ook via Bandcamp). De vraag kan gesteld worden of een dergelijk systeem, dat in wezen gewoon de reguliere marktwerking op een andere manier uittekent, een structurele oplossing kan bieden voor het marktoverwicht dat grote labels bezitten. En is het wenselijk vanuit het oogpunt van de luisteraar? De economische logica die ten grondslag ligt aan decentrale concepten valt immers niet per definitie buiten het neoklassieke kader. Enige scepsis is ons dus absoluut niet vreemd, maar iedereen die een steentje verlegt, stapt nooit twee keer in hetzelfde water, of hoe ging dat gezegde nu weer? We moeten het vast eens vragen aan een groot filosoof, zoals Bart De Wever of Heraclitus.
44. Een overload aan nieuwe termen
Simps en drerries verenigt u; het was weer een opmerkelijk jaar wat ‘nieuwe’ termen betreft die ook de muzikale sferen wisten binnen te dringen. Natuurlijk zijn we voor een flexibele invulling van taal als medium en zouden we zomaar ook kunnen spreken over pokoes van pakweg Senyawa – maar goed, dan hebben we het over een woord dat uiteindelijk al sinds de jaren 80 ingeburgerd is. Dit jaar schoot het gebruik van het (soms al even bestaande) nieuwe vocabularium zowat alle kanten uit. Schematiseerde u uw favoriete albums dit jaar niet in een fijne spreadsheet of Excel-diagram maar wel in een topster? Behoorde het leeuwendeel van die albums tot de /mu/core en betaalt u die met NFT’s? Of bleven de overige releases links liggen door het bereiken van de peak content? Werd u intussen gevraagd muziek te beoordelen – RYM – en werden uw voorkeuren gescrobbled? Is YoungBoy NBA intussen effectief beter, of bent u een drainer gebleven? En nee, uiteindelijk weten we nu nog altijd niet welke type of guy Drake juist is. Drake the type of guy die zichzelf “bibi” zou noemen, of Drake the type of guy die naar de tafel grijpt wanneer hij “hout vasthouden” zegt – zo iets. In ieder geval: een certified lover boy, werd ons verteld. Of de best verkopende artiest van 2021. Tja.
43. Quo Vadis Robert Smith?
Zo kan het wel weer, Robert Smith. Na jarenlang te hebben beweerd dat The Cure nog drie albums zou uitbrengen en er dan mee ophoudt, bleek in juni dit jaar dat nog maar een derde van die verkondiging zou kunnen kloppen. Het zal los van elkaar staan, maar twee maanden later verliet Simon Gallup The Cure nadat hij “just got fed up of betrayal”, om zich in oktober opnieuw lid te verklaren. Intussen, ook in juni, noemde Smith de feud met Morrissey “imaginary” – “they’re desperate for it to be some sort of soap opera”. Vooruit dan maar.
Op muzikaal vlak was er een verrassende samenwerking met CHVRCHES, met een nummer dat resulteerde uit Lauren Mayberry’s overweging de band te verlaten. Of er onenigheid was over het eindresultaat van ‘How Not To Drown’ is niet geweten; wel maakte Smith na afloop zijn eigen remix van het nummer. Het zijn projecten die in lijn lijken te liggen met de weg die hij vorig jaar leek te kiezen, getuige de remix van Deftones’ ‘Teenager’ of de deelname aan Gorillaz’ Song Machine Project: ‘Strange Timez’, refererend (?) aan The Cure’s ‘A Strange Day’: een reflectie op de politiek-economische situatie van 2020 die dit jaar enkel meer relevant lijkt te zijn geworden. “I’m speeding through the forest, strange echoes of Belarus. Where presidents pin badges on disconnected youths.”
Nu ja, sinds vorig jaar. Er passeerden dit jaar veel weinig zeggende jubilea, maar bijdragen van Smith aan ‘Jewel’ van The Cranes, ‘Take Forever’ van The Japanese Popstars of ‘The Pear Tree’ van And Also The Trees, of de vocals die hij leende aan onder meer Junior Jack; ze zijn intussen ook allemaal meer dan tien jaar oud. Misschien is de #SR50 geen slechte gelegenheid om ze toch nog eens boven te halen.
42. Ticking the box
Dua Lipa werkt ook in 2021 naarstig verder aan haar pad om de titel van queen of pop over te nemen. Dat heeft met momenten wat weg van een cynisch rondje schaken: ‘IDGAF’ werd in het Frans uitgebracht, maar wist weinig potten te breken. Volgende zet om les bleus te paaien? Samenwerken met Angèle Van Laeken – de rising star van al wat Franstalig is, zoals projecten met Chanel en Lady Gaga (naast Alexander De Croo) al onderstreepten. Het resultaat, ‘Fever‘, heeft met momenten wat weg van de transfer van James Rodríguez naar Real Madrid in een poging om ook die laatste harten in Zuid-Amerika te winnen. Inmiddels valt James te bewonderen op de velden van het illustere Al-Rayyan SC. We hopen dat de carrière van Angèle een mooiere herfst kent.
Van Laeken is dan weer bezig met de verderzetting van haar zegetocht in België en Frankrijk. Met het verschijnen van ‘Brol’ drie jaar terug wist de Brusselse zich perfect te profileren als maatschappelijk bewuste popartieste. Ze bewandelt een zorgvuldig uitgekiend parcours, terend op een slimme mix van sociale media en toegankelijke songs, met hier en daar een opzienbarende collab met een grote naam (bovengenoemde Dua Lipa) of broederlief Roméo Elvis. Het levert meerdere shows in Vorst Nationaal op, en in 2022 moet ook voor het eerst het Sportpaleis voor de bijl gaan.
Op de valreep van 2021 moet ook ‘Nonante-Cinq’ in de rekken liggen. Daarvan kregen we reeds vooruitgeschoven single ‘Bruxelles je t’aime’ – en sinds kort ook het volledige album via de streamingdiensten – te horen. Hoewel de hapklare brok bijzonder vlot binnenglijdt en blijft hangen, kan men zich soms niet van de indruk ontdoen meer naar een marketinggimmick te luisteren dan naar een volwaardige popsong. Peperdure videoclip? Check. Vette knipoog naar de hoofdstad? Check. Nederlandstalig België op tenenkrullende wijze paaien? Check.
Laat me het zeggen in het Vlaams, dank je Brussel voor m’n naam
Angèle – Bruxelles je t’aime
Het is een zoveelste case in point waarbij het halen van een zo groot mogelijk bereik lijkt te primeren op het schrijven van een goede song. Dat artiesten hun muziek op de best mogelijke wijze wereldkundig trachten te maken is uiteraard de logica zelve, maar een zekere vorm van zelfreflectie of kwaliteitscontrole zou er toch voor moeten zorgen dat de essentie – de muziek – op de eerste plaats komt. Dergelijke observaties zijn niet eigen aan 2021, maar dit jaar ligt het er nog wat dikker op als anders.
Voor ‘opkomende’ artiesten als Angèle valt zoiets nog enigszins met de mantel der liefde te bedekken. Een heel wat cynischer voorbeeld is dat van Coldplay, dat zijn verpopping tot vleesgeworden commercie zelfs niet meer tracht te verbloemen. Hun samenwerking met BTS, de grootste K-pop act op deze aardbol, zou men door een wel erg rooskleurige bril kunnen interpreteren als een uitwisseling van beide culturen, maar zakt weg in een optelsom van royalties: “We are made of each other, baby”. Oordeel vooral zelf.
41. De loutere potentialis van Moor Mother
‘Is niet elk jaar het jaar van Moor Mother?’, horen we u denken. En ja, daar zit wel wat in. The artist once known as Camae Ayewa is werkelijk overal. Sinds ‘Fetish Bones’ uitkwam in 2016, is haar onverminderd intense en hyperpolitieke output een inspiratiebron voor noise-producers, rappers, slam poets, popartiesten en nu ja, iedereen die de grenzen van het muzikale spectrum ietwat opzoekt. Dat is in 2021 niet anders, of zelfs meer dan ooit het geval. Met ‘Black Encyclopedia of the Air’ heeft Moor Mother een verleidelijke en verraderlijke gateway drug gemaakt, die onvermijdelijk het aantal Moor Mother-verslavingen gevoelig zal opdrijven. Of zoals Ayewa zelf zei aan Pitchfork, a club of mostly indie writers: “This record is like a gateway, a trickery: bringing people in with the smooth vibes.” Waarvan akte. Het album is gebouwd op quasi-fijne jazzloops, waarover de teksten over trauma en onderdrukking gedrapeerd worden. In tegenstelling tot vorig werk zijn de vocals minder schurend. Het lijkt alsof Moor Mother voor de radicale tegenstelling tussen vorm en inhoud gekozen heeft, getuige de laatste zin uit de geweldige albumopener ‘Temporal Control of Light Echoes’:
“And when I’m hurting, I look outside and everyone else is hurting too
This place is a gathering of bones“
Maar ‘Black Encyclopedia of the Air’ is nog niet alles. Ook met Irreversible Entanglements was het werkendag. ‘Open The Gates’ is een album dat qua thematiek niet eens zo ver van ‘Black Encyclopedia’ ligt, maar vooral in narratief verschilt. Zo handelt ‘Open The Gates’ meer over mogelijkheden (ex ante) dan over gevolgen (ex post). Hoop dus. Via een alternatief verloop van een ondraaglijk verleden graaft het collectief naar die hoop, iets wat slechts met momenten lijkt te lukken. Soms is een loutere potentialis echter voldoende. En als er één stem is die het verleden ook effectief kan transformeren, is het die van Moor Mother wel.