Waar was jij op de belangrijkste momenten in je leven? Ik beeld het me in: jij in de auto na een doordeweekse dinsdag, wanneer je wordt opgebeld door je moeder om te melden dat je nicht is overleden – of jij op vakantie tijdens een wandeling in Knossos, wanneer je een minuut later door de knieën wilt gaan voor je (hopelijk) toekomstige levenspartner. Jij, nietsvermoedend in een les thermodynamica wanneer in Zaventem de eerste bom ontploft.
Op 16 maart 2015 zat ik bij een vriend, bobbend op ‘King Kunta’ met een steeds breder wordende grijns. Op 14 april 2017 zat ik diep in het Berlijnse zand – werkloos en gevoelsmatig nutteloos, maar relatief rijk aan intense muziekbeleving en vriendschap. Dit weekend bakte ik een eitje, maar dat doet er verder slechts een weinig toe, want Kendrick Lamars nieuwste was er plots dan toch. Iets over de belangrijke momenten in het leven.
‘Mr. Morale & The Big Steppers’ heet het kleinood. Een cursieve insteek:
- 18 nummers (!) – 16 reguliere bops en twee interludes;
- Werkelijk alles is explicit: ‘b******’ galore;
- Uiteraard – zou ik zeggen – een conceptalbum;
- Een knipoog naar Dua Lipa (een auditief ‘Waar is Wally’-moment).
Geen verontschuldigingen, geen blad voor de mond – een kort persstatement gevolgd door ‘The Heart Part 5’; het is een modus operandi die bijna een traditie van het huis is geworden. Opnieuw is de vooruitgeschoven track een maatschappelijke klaagzang, ditmaal in sync met Marvin Gaye. Lamar richt zijn aandacht op zwarte helden die gevallen zijn: zowel definitief (Nipsey Hussle & Kobe Bryant) als uit de gratie (Ye & Will Smith).
Subtiliteit als codewoord
Een vaststelling staat enkele dagen na de release als een huis: Lamar is conceptueel subtieler geworden. Waar op ‘To Pimp a Butterfly’ een verreikend verhaalelement systematisch werd opgebouwd aan het einde van de tracks, en waar op ‘DAMN.’ gastartiesten steeds terugkeerden als bindmiddel, past Lamar op ‘Mr. Morale’ een combinatie van beide technieken toe, evenwichtig verspreid over het hele album. Piano vormt een eenvoudige en recurrente basis; vaders, dochters en gevoelens zijn de centrale themata. Ook Lamars gevoelens worden onversneden gefileerd: onzekerheid (wederom), liefde (wederom), (zelf)haat (wederom), en lust (of wat dacht u?). Dat doet hij behoorlijk openlijk op ‘United in Grief’, ‘Purple Hearts’ en ‘Crown’: het is geen profeet die rapt voor ons, maar een patiënt die het fucking beu is om voortrekker te zijn met een haast academisch luisterend publiek op zijn rug. Kendrick zwijgt na de albums en tours, trekt zich terug om zich verder te ontplooien met zijn gezin en vrienden. “Protecting my soul in the valley of silence“, noemt hij het zelf.
Waar zit de vernieuwing dan? ‘Subtiliteit’ is hier opnieuw het kernwoord. Muzikaal ligt ‘Mr. Morale’ volledig in dezelfde lijn als Lamars meer ‘experimentele’ werk: harde en zachte registers worden afgewisseld; er is nauwelijks gangsta rap, maar wel een min of meer cyclisch verhaal. Het typerende zeemzoete popnummer in het midden (‘Purple Hearts’ – ‘LOVE.’) en de occasionele mid-song switch-and-bait: it is all there.
Ikke, Ikke, Ikke
Enkele songs springen meteen in het oor: op ‘Auntie Diaries’ trekt Lamar je onmiddellijk mee met de volgende woorden: “My auntie is a man now“. Hij plaatst zich – duidelijk met enige moeite – in de hakken van zijn tante doorheen de jaren. “Demetrius is Mary-Ann now“, “F*****, F*****, F*****, we didn’t know no better” – het zijn twee statements die een ongemakkelijke weerklank vinden. Hoeveel sympathiseren we écht met trans personen? Wie heeft binnen een vriendengroep geen schuttingtaal gebezigd? Hoe voel je je in een vreemd lichaam – als heel je omgeving je initieel uitspuugt en elke man jaloers is op je omdat je alsnog meer succes bij vrouwen hebt? Lamar legt gevoelsmatig de link met jaren geleden, toen hij een wit meisje publiekelijk berispte, omdat ze het n-woord meerapte op het podium, met een heuse heksenjacht tot gevolg. Even wandelen in andermans hakken en zien waarheen het leidt, het is een banale, goede tip die Kendrick zichzelf, maar ook de luisteraar geeft.
Gedeeltelijke loutering leidt echter niet per definitie tot minder problemen. En helpt al helemaal niet om daddy issues op te lossen. Het is dan ook niet verwonderlijk dat dit thema blijft hangen tijdens en ná de catharsis. Want een vreemde vorm van catharsis komt er: Beth Gibbons vertolkt de zalvende moeder op ‘Mother I Sober’, een pijnlijk oprechte song waarin Lamar zijn familietrauma’s open en bloot uiteenzet – hij als twijfelend kind in een walm van misbruik, met een moeder die zelf slachtoffer van seksueel geweld werd. Het is een hallucinante luisterervaring, waarin Lamar los uit de pols wijst op het feit dat twintig procent van de zwarte vrouwen met seksueel geweld te maken krijgen.
Maar als laatste tap kies ik mijn favoriet: niet het swingende ‘Mirror’, de welgekomen afsluiter na de herhaaldelijke klappen die Kendrick uitdeelt, maar het ruzieduet ‘We Cry Together’:
Hij rapt – hij beschuldigt.
Zij antwoordt met een verbale uppercut.
Hij – licht hysterisch: “Fuck you b****!”
Zij kalm: “Ik had je neef moeten neuken.”
Het is een soort theatertekst met een rap flow. Je vermoedt dat ze praten, maar de beschuldigingen vliegen langs elkaar heen, eerder dan elkaar midscheeps te treffen. Het is de perfectie in ritmische klemtonen – een klassieke breakdown gebaseerd op sextolen.
RUST.
Lamar verschijnt als een soort Christus in de videoclip van ‘N95’, en fileert deze rapgeneratie voor de tweede keer (de boemerang die hij wierp in ‘HUMBLE.’ komt eindelijk terug). En deze keer hij blijft uiterst rustig. IJzig kalm. Niet spuiend als een charismatische koning of wapperend met de armen als een profeet voor zijn volk, maar als een teruggeplooid, net voldoende gelouterd gezins- en familielid. Het weze hem gegund.
Geschreven door Alexander Van den Eijnden.